นิทรรศการหมุนเวียนสมุดไทย สมัยรัชกาลที่ ๕

ในหัวข้อ " สัก จาร นามไพร่ ตราบไร้ซึ่งทาส "

ได้นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของพัฒนาการด้านการทหารของไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๕ โดยเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๕ พิพิธภัณฑ

สถานแห่งชาติ ได้มอบสมุดไทยดำ จำนวน ๓๑ เล่ม สมุดไทยขาว จำนวน ๔ เล่ม รวมเป็น ๓๕ เล่ม ให้กับกระทรวงกลาโหม และต่อมา ในปี พ.ศ. ๒๕๓๗ เมื่ออนุสรณ์สถานแห่งชาติดำเนินการก่อสร้างแล้วเสร็จ กระทรวงกลาโหมจึงได้มอบให้ กองประวัติศาสตร์และพิพิธภัณฑ์ทหาร กองบัญชาการ สถาบันวิชาการป้องกันประเทศ นำสมุดไทยดำและสมุดไทยขาวมาจัดแสดงที่อนุสรณ์สถานแห่งชาติ

สมุดไทยดำนั้น เป็นการจดบันทึกการสักไพร่ทหารของชายฉกรรจ์ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงรูปแบบการขึ้นทะเบียนไพร่ทหาร

ก่อนการออกพระราชบัญญัติพิกัดกระเษียรลูกทาสลูกไทหรือการเลิกไพร่ เลิกทาส ซึ่งนำไปสู่การออกพระราชบัญญัติลักษณะเกณฑ์ทหาร ในปี พ.ศ. ๒๔๔๘ อันเป็นการเปลี่ยนแปลงด้านการทหารครั้งสำคัญของประเทศไทย

 นิทรรศการหมุนเวียนสมุดไทย สมัยรัชกาลที่ ๕ จะจัดแสดงให้เข้าชม ณ บริเวณโถงอาคารต้อนรับ อนุสรณ์สถานแห่งชาติ